اثر مکمل های معدنی آلی و غیرآلی و مقایسه اثربخشی آنها در جیره دام
مواد معدنی نقش حیاتی در سلامت، رشد، تولید مثل و عملکرد سیستم ایمنی دام ها ایفا میکنند . این مواد به دو فرم آلی (کیلاته) و غیرآلی (نمکهای معدنی) در جیره دام مورد استفاده قرار می گیرند . مطالعات نشان داده است که فرم آلی این مواد به دلیل زیست فراهمی بالاتر، جذب بهتر و کاهش اثرات نامطلوب مزایای قابل توجهی نسبت به فرم غیرآلی دارد. در این مقاله به بررسی اثرات این دو فرم مکمل های معدنی در جیره دام پرداخته می شود.
تفاوت مکملهای معدن ی آلی و غیرآلی
مکملهای معدنی فرم غیرآلی شامل نمک های سولفات، اکسید یا کلرید عناصری مانند روی، مس، منگنز و سلنیوم هستند. در مقابل، مکمل های آلی از ترکیب این عناصر با لیگاندهای آلی مانند اسیدهای آمینه، پپتیدها یا پروتئین ها تشکیل شده اند که به صورت کیلات یا کمپلکس در می آیند . این ساختار آلی از تداخل عناصر در دستگاه گوارش جلوگیری کرده و فرآیند جذب را افزایش می دهد .
1 .زیست فراهمی و مکانیسم جذب
زیست فراهمی مکملهای آلی به دلیل پایداری بیشتر در محیط اسیدی معده و جذب از طریق سیستم انتقال اسیدهای آمینه، به طور قابل توجهی بالاتر است. مطالعات نشان می دهند که جذب فرم های آلی در مقایسه با فرم های غیرآلی برای عناصری مانند روی و مس تا ۵۰٪ افزایش می یابد . همچنین، این فرم ها در روده با سایر عناصر رقابت نکرده و جذب بهینه را ممکن می سازند.
2 .اثر بر عملکرد رشد دام
استفاده از مکمل های آلی در جیره گوساله های ش یرخوار منجر به افزایش وزن روزانه و بازدهی مصرف خوراک می شود. به عنوان مثال، در یک مطالعه، گوساله های تغذیه شده با فرم آلی مس، منگنز، روی و سلنیوم، افزایش وزن روزانه ای معادل ۶۶ گرم و بهبود ۶/۴۴ درصدی در بازدهی خوراک نشان دادند. همچنین این اثرات در نشخوارکنندگان و طیور نیز تایید شده است.
3 .تاثیر بر تولید شیر و ترکیبات آن
در گاوهای شیری، جایگزینی مکمل های غیرآلی با فرم های آلی منجر به افزایش تولید شیر و بهبود کیفیت آن (افزایش چربی و پروتئین شیر) می شود. مطالعات نشان میدهند که استفاده از فرم آلی این عناصر می تواند تولید شیر را تا ۱۱٪ و درصد چربی و پروتئین شیر را تا ۷٪ افزایش دهد.
4 .نقش در سالمت و س یستم ایمنی
مکملهای معدنی، چه به فرم «آلی» (عناصر معدنی همراه با ترکیبات آلی) و چه «غیرآلی» (نمک های معدنی)، برای سلامت سیستم ایمنی دام حیاتی هستند و از طریق تاثیرگذاری بر فرآیندهای سلولی، رشد و عملکرد اندام ها عمل می کنند. فرم آلی به دلیل فراهمی زیستی بالاتر، جذب بهتر و تداخل کمتر با سایر عناصر، معمولا اثربخشی بیشتری در تقویت سیستم ایمنی و سلامت کلی دام نسبت به فرم غیرآلی دارد. مکملهای آلی با تقویت سیستم ایمنی، کاهش التهاب پستان (ماستیت) و بهبود کیفیت پوست و سم در دام همراه هستند. به ویژه، روی آلی در حفظ یکپارچگی دیواره سلولی و کاهش شمار سلول های سوماتیک شیر موثر است.
5 .اثر بر تولید مثل و باروری
استفاده از مکمل های آلی باعث کاهش روزهای باز و تعداد خدمات به ازای هر آبستنی میشود. در گاوهای شیری، مکمل سازی با فرم آلی روی و مس منجر به بهبود عملکرد تولید مثلی و افزایش نرخ آبستنی شده است. این اثرات به دلیل نقش عناصر معدنی در سنتز هورمون ها و آنزیم های مرتبط با تولید مثل است.
6 .کاهش دفع محیطی عناصر معدنی
مکمل های آلی به دلیل جذب بالاتر، دفع محیطی کمتری دارند. مطالعات نشان می دهند که دفع منگنز، روی و مس در مدفوع دام های تغذیه شده با فرم آلی به ترتیب ،۲۵٪ ۱۶٪ و ۲۲٪ کاهش مییابد. این امر نه تنها از آلودگی محیط زیست می کاهد، بلکه صرفه جویی اقتصادی را نیز به دنبال دارد.
7 .مقایسه اقتصادی و توصیه کاربردی
اگر چه قیمت مکمل های آلی بالاتر است، اما بازدهی بهتر و مصرف کمتر این مکمل ها (به دلیل فراهمی زیستی بالاتر) باعث می شود که در بلندمدت مقرون به صرفه باشند. لازم به ذکر است تقاضا برای محصولات ارگانیک که از مکمل های آلی استفاده می کنند، در حال افزایش است و این می تواند مکمل های آلی را جذاب تر کند.
8 .کاربرد در شرایط استرس
استفاده از مکمل های آلی در دوره های استرس (مانند انتقال، شیرگیری یا گرمای زیاد) به دلیل تقویت سیستم ایمنی و کاهش پاسخ التهابی توصیه می شود. به ویژه، کروم آلی (مانند کروم مخمر) در بهبود عملکرد رشد و کاهش استرس در گوساله ها موثر است.
9 .تعادل با سایر مواد مغذی
تداخل بین عناصر معدنی (مانند مس، آهن و گوگرد) می تواند جذب را کاهش دهد. فرم آلی این عناصر به دلیل محافظت در برابر تداخل ها، جذب بهینه را ممکن می سازد. همچنین، استفاده از مکملهای آلی نیاز به تنظیم دقیق نسبت کلسیم به فسفر را کم اهمیت تر می کند.
10 .ملاحظات تغذیه ای در نشخوارکنندگان
در نشخوارکنندگان، قابلیت هضم مکملهای غیرآلی ممکن است تحت تاثیر تجزیه میکروبی در شکمبه قرار گیرد. فرم های آلی به دلیل پایداری بیشتر در شکمبه، جذب بهتری در روده دارند. این امر به ویژه برای عناصری مانند مس و روی مهم است.
11 .اثر بر کیفیت محصولات دامی
استفاده از مکمل های آلی می تواند کیفیت گوشت و تخم مرغ را بهبود بخشد. به عنوان مثال، در طیور، فرم آلی منگنز و روی منجر به افزایش کیفیت پوسته تخم مرغ و کاهش نقایص استخوانی میشود . در دام های پرواری، این مکملها باعث بهبود رنگ و ماندگاری گوشت می شوند.
12 .محدودیت ها و چالش ها
اگر چه مکمل های آلی مزایای زیادی دارند، اما قیمت بالاتر و عدم آگاهی کافی از نحوه استفاده می تواند محدودیت باشد. همچنین، اثربخشی این مکمل ها ممکن است بسته به نوع لیگاند آلی و شرایط تولید متفاوت باشد.
نتیجه گیری
جایگزینی مکمل های معدنی با فرم های آلی می تواند به بهبود عملکرد رشد، افزایش تولید شیر، تقویت سیستم ایمنی و کاهش آلودگی محیط زیست منجر شود. با وجود قیمت بالاتر، بازدهی بهتر این مکمل ها باعث مقرون به صرفه بودن آنها در بلندمدت می شود. توصیه می شود که دامداران با مشاوره متخصصان تغذیه، نسبت به استفاده بهینه از این مکمل ها اقدام کنند.
جهت دریافت مشاوره تخصصی در زمینه تغذیه دام و استفاده از مکمل های معدنی آلی با کارشناسان پیشرو آتیه دام تماس حاصل فرمایید.